برخی بندهای متن درس«چشمه معرفت» و معنی آنان:

درس دوم

چشمۀ معرفت

• نوع نثر: ساده و روان
• نویسنده: دکار علی شریعتی
• اثر: کویر

آب های زلال و سرد و گوارای فهم و دانایی در من خواهد جوشید.

فهم و دانایی هم چون آب صاف و سرد و گوارا در درون من خواهد جوشید.

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

زلال، سرد و گوارا ß   مراعات نظیر

تشبیه ß   فهم و دانایی به آب های زلال و سرد و گوارا تشبیه شده است

امّا یقین دارم که در کلاس آفرینش و زیبایی طبیعت، عظمت و جلال و جاذبۀ خالق درس را با همۀ وجودم لمس می کردم.

امّا بی شک در آفرینش و زیبایی طبیعت که هم چون کلاسی است، درس بزرگی، شکوه و کشش آفریننده (پروردگار) را با تمام وجودم لمس می کردم.

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

کلاس و درس ß   مراعات نظیر

کلاس درس آفرینش ß   تشبیه؛ آفرینش به کلاس تشبیه شده است

غرقۀ شکوه و اعجاز زیبایی خلقت بودم.

در شکوه و معجزۀ زیبایی آفرینش غرق شده بودم.

آب، این روح مُذاب امید و زندگی، تازه نفس، جوان، زلال و نیرومند با گام های استوار و امیدوار شتابان می رفت تا خود را به دهان خشک زمین و صدها کشتزار سوخته و نگاه های پژمردۀ هزاران درخت تشنه برساند و در رگ های خشکیدۀ جوی های مزرعه و کوچه باغ های مرده، جاری گردد.

آب این روح مذاب شدۀ امید و زندگی، سرحال، جوان، صاف و نیرومند با قدم های محکم و امیدوار به شتاب می رفت تا خود را به زمین های خشک و مزارع و درختان تشنه برساند و در جوی و نهر خشکیدۀ مزرعه و کوچه باغ های بی جان جاری شود.

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

آب این روح مذاب شدۀ امید و زندگی ß   تشبیه، آب به روح مذاب امید و زندگی تشبیه شده است

آب تازه نفس و جوان ß   تشخیص

دهان خشک زمین ß   تشخیص

نگاه های پژمردۀ هزاران درخت تشنه ß   تشخیص

رگ های خشکیدۀ جوی مزرعه ß   جوی مزرعه به رگ تشبیه شده است

کوچه باغ عای مرده ß   تشخیص

درختان سرسبز باغ و صحرا را دیدم که شاخۀ دست های خویش را به آسمان برافراشته بودند و دعا می کردند و کودکان پرنشاطِ گل بوته ها و نوجوانان امیدوار ذرّت ها در گوش نسیم، آمین می گفتند.

درختان سرسبز باغ و صحرا را دیدم که شاخه های خود را به سمت آسمان بالا برده بودند و دعا می کردند و بوته های کوچک و شاداب گل ها و ذرّت های نورَس در گوش نسیم، آمین می گفتند.

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

شاخۀ دست ß   تشبیه، شاخۀ درختان به دست تشبیه شده است

درختان دعا می کردند ß   تشخیص

کودکان پرنشاط گل بوته ها ß   تشبیه، بوته های گل به کودک تشبیه شده است

نوجوانان امیدوار ذرّت ها ß   تشبیه، ذرّت ها به نوجوانان امیدوار تشبیه شده اند

کودکان پرنشاط گل بوته ها و نوجوانان امیدوار ذرّت ها آمین می گفتند ß   تشخیص

نسیم، مانند مادری مهربان و آداب دان که به کودکان خویش، حق شناسی و ادب می آموزد، سرهای نهالی جوان و بوته های نوزاد خویش را به نشانۀ احترام و وداع با من خم کرده بود.

نسیم که مانند مادری مهربان و آگاه به راه و رسم زندگی است، به کودکان خود درس حق شناسی و ادب می آموزد، سرشاخۀ درختان جوان و بوته های تازه روییده اش را به نشانۀ احترام و خداحافظی با من خم کرده بود.

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

نسیم مانند مادری مهربان و آداب دان ß   تشبیه

نسیم به کودکان درس حق شناسی و ادب می آموزد ß   تشخیص

سرهای نهال جوان ، بوته های نوزاد خویش را به نشانۀ احترام و وداع خم کرده بود ß   تشخیص

«برگ درختان سبز، در نظر هوشیار          هر ورقش دفتری است، معرفت کردگار»

در نظر افراد هوشیار، هر برگ درخت مانند یک دفتر کامل برای شناخت خداوند است.

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

هوشیار و کردگار ß   قافیه

این بیت تضمینی از سعدی است

ورق، برگ، دفتر ß   مراعات نظیر

درخت، برگ ß   مراعات نظیر

تشبیه ß   برگ درختان شبیه دفتر است

دکتر علی شریعتی (۱۳۵۶- ۱۳۱۲ هـ.ش):

نویسنده و اندیشمند معاصر، فرزند استاد محمد تقی شریعتی در سال ۱۳۱۲ شمسی در مزینان خراسان به دنیا آمد. در رشته جامعه شناسی و تاریخ ادیان به درجه دکترا دست یافت. کتاب های «فاطمه فاطمه است»، «کویر» و اسلام شناسی» از کتاب های معروف اوست.